Media

Mənzil alarkən avans (ilkin ödəniş) və ya beh: fərq nədir və hansı daha sərfəlidir?

Mənzil alarkən, bir çoxları əqdən imtina edilməyəcəyinə zəmanət olaraq avans və ya beh ödənilməsi təklifi ilə qarşılaşırlar. Bu terminlər arasındakı fərqin nə olduğunu aydınlaşdırırıq.

Əqd bağlamaq niyyətinin ciddiliyini təsdiq etmək üçün alıcı adətən satıcıya beh və ya avans verir ki, bu da əvvəlcədən qismən ödəniş adlanır. Əgər əqd satıcının təşəbbüsü ilə pozulursa, hər iki tərəf üçün məhz hansı işlərin görüldüyü prinsipial əhəmiyyət kəsb edir: beh verilib və ya avans ödənilib. Olduqca əhəmiyyətli olsa da, çox vaxt hər kəs bu terminlər arasındakı fərqi başa düşmür. Təcrübə göstərir ki, bu anlaşılmazlıqlar səbəbindən tez tez çətinliklər yaranır.

Bundan başqa nəzərə almaq lazımdır ki, bir çox hallarda alıcının satıcıya məhsulu almaq niyyətinin ciddiliyini təsdiq edən ödədiyi məbləğ, girov məsələsi adlandırılır. Bu termini belə bir kontekstdə istifadə etmək hüquqi cəhətdən savadsızlıqdır və tamamilə yolverilməzdir.

Girov - müqavilə üzrə ilkin ödənişlə heç bir əlaqəsi olmayan, öhdəliklərin təmin edilməsinin tamamilə müstəqil üsuludur. Girov - girov qoyulmuş əmlak, yəni kreditə götürülmüş vəsaitləri qaytarmaq öhdəliklərinin təmin edilməsi hesabına sayılan əmlakdır.

Avans və ya beh haqqında saziş (müqavilə) imzalamaq və pulu verməzdən əvvəl, bu sazişin mahiyyəti və mümkün nəticələrinin nə olduğunu anlamaq lazımdır.

Mənzil alarkən beh nə deməkdir?

Beh öhdəliklərin təmin edilməsi üsullarından biridir. Rusiya Federasiyasının Mülki Məcəlləsinin 380-ci maddəsinə uyğun olaraq, beh — razılığa gələn tərəflərdən birinin müqavilə üzrə ondan alınacaq ödənişlər hesabına digər tərəfə alqı-satqı müqaviləsinin gələcəkdə bağlanılacağına və yerinə yetiriləcəyinə dair sübut kimi verilən pul məbləğidir.

Beh iki funksiya daşıyır: ilkin ödəniş (avans ödənişi) funksiyası, çünki mənzilin dəyəri verilən beh məbləğinə görə sonradan azaldılır, həmçinin zəmanət funksiyası.

Behin qaydası: Rusiya Federasiyasının Mülki Məcəlləsinin 416-cı maddəsi - "Tərəflərin razılığı ilə icra edilməyə başlamazdan əvvəl və ya behin icrasının mümkünsüzlüyü səbəbindən öhdəliyə xitam verildikdə". Behin avansdan əhəmiyyətli fərqi onun pozulmasına görə nəzərdə tutulan məsuliyyətdir.

Əgər alıcı (beh verən tərəf) əqdin aparılmasından imtina edirsə, belə halda beh satıcıda qalır.

Əgər satıcı (beh almış tərəf) əqdin aparılmasından imtina edirsə, o, alıcıya behin ikiqat məbləğini qaytarmalıdır.

Bəzən satıcı da mənzilin alqı-satqısı zamanı kommunal borcların ödənilməsi və Texniki İnventarlaşdırma Bürosunda sənədlərin rəsmiləşdirilməsi üçün lazım olan pul məbləği olmur, buna görə də alıcıdan kiçik bir ilkin ödəniş tələb olunur. Əgər onu beh kimi rəsmiləşdirsək, məhz bu, mənzilin sonradan əldə edilməsinə zəmanət olacaq.

Əgər heç kim təqsirli deyilsə, lakin öhdəlikləri icra etmək mümkün deyilsə, yəni fors-major hallar yaranıbsa — məsələn, təbii fəlakət, yanğın və ya əqd iştirakçılarından birinin ölümü, onda satıcı alıcıya cəriməsiz sadəcə behi qaytarır.

Beh haqqında saziş (müqavilə) beh məbləğindən asılı olmayaraq yazılı şəkildə aparılmalıdır (Rusiya Federasiyasının Mülki Məcəlləsinin 380 maddəsi). Bu məbləğin ölçüsü qanunla müəyyən edilməmişdir, əqdin tərəfləri onu müstəqil müəyyən edirlər. Lakin, istənilən halda beh ilkin sazişdə və ya alqı-satqı müqaviləsində göstərilmiş məbləğdən artıq olmamalıdır.

Yazılı formaya gəldikdə isə, beh haqqında saziş həm sərbəst formada (iltizam), həm də firma blankında tərtib edilə bilər. İltizamın sadəliyi və qeyri-ciddi görüntüsü sizi narahat etməsin.

Nəzərə alın ki, həm Rusiya, həm də beynəlxalq hüquqda iltizam, müqavilələrin istənilən digər formasından heç də az əhəmiyyətli sənəd deyil və belə iltizamın, həm də beh məbləğindən asılı olmayaraq notarial qaydada təsdiq edilməsi vacib deyildir! Əsas odur ki, düzgün tərtib olunsun.

Qanun iltizam üçün xüsusi blankın olmasını nəzərdə tutmur. İltizamda tərəflərin soyadları, adları və ata adları, onların pasport məlumatları, yaşayış yeri, beh məbləği və öhdəliklərin icra müddəti göstərilməlidir. Bu cür saziş (müqavilə) notarial qaydada təsdiqlənmə tələb etmir.

Mənzil alarkən avans nə deməkdir?

Beh, öhdəliklərin yerinə yetirilməsi üçün müəyyən bir zəmanət olmasına baxmayaraq, daşınmaz əmlakla bağlı müqavilələr həyata keçirilərkən müqavilənin bağlanmasının təmin edilməsinin ən geniş yayılmış üsulu praktikada avans hesab olunur.

Ekspertlərin sözlərinə görə, avans ödənişinin qanunvericilikdəki populyarlığı kiçik olduğu qədərdə rolu böyükdür: mülki qanunvericiliyin heç bir maddəsində avans ödənişi nəzərdə tutulmayıb. Buna baxmayaraq, daşınmaz əmlakın alqı-satqısı zamanı, ilk növbədə bununla qarşılaşmalı olacaqsınız. Belə ki, alıcının mənzili almaq niyyətini qeydə almaq üçün ilkin müqaviləyə əsasən mənzilin dəyərinin bir neçə faizinə ekvivalent pul məbləğini ondan qəbul etmək lazımdır. Bu məbləğ avans adlanır və tərəflər onun verilməsini avans sazişi ilə təsbit etməli və eyni zamanda nəzərdə tutulan əqdin bütün incəliklərini müzakirə etməlidirlər.

Avans - görülən işlərin, göstərilən xidmətlərin ödənilməsi ilə bağlı qarşıdakı xərcləri ödəmək üçün qüvvədə olan qanunvericiliyə uyğun olaraq hüquqi və ya fiziki şəxsə əvvəlcədən verilən pul məbləğidir. Avans ödənişi hesablaşmaların ilkin üsuludur.

Mülki qanunvericiliyin heç bir maddəsində "avans" anlayışı yoxdur. Buna baxmayaraq,  müqavilənin bu cür forması daşınmaz əmlakla bağlı müqavilələrin təxminən 60% - ə tətbiq edilir. Avans behdən fərqli olaraq yalnız ödəniş funksiyasını yerinə yetirir. Ölçüsü əmlakın tam dəyərinin minimal hissəsini təşkil etməsinə baxmayaraq, onun tətbiqi nəzərdə tutulan əqdin ilkin mərhələsində əhəmiyyətli bir rol oynayır. Avans - hesablaşmaların ilkin üsuludur və qanunla əgər əqd baş tutmamışdırsa, o, istənilən halda qaytarılmalıdır. Avans, artıq çəkilmiş xərclər çıxılmaqla qaytarılır (mətbuatda reklam, sənədlərin toplanması və yoxlanılması və s.). Belə ki, əgər alıcı (avans verən tərəf) əqdin aparılmasından imtina edirsə, onda avans satıcıda qalır. Əgər satıcı (avans qəbul etmiş tərəf) əqdi aparmaqdan imtina edirsə, avans tam həcmdə qaytarılmalıdır. Avans hər zaman xərclər çıxılmaqla qaytarılır.

Rusiya Federasiyasının Mülki Məcəlləsinin 380-ci maddəsinin, 3-cü hissəsində deyilir ki, məbləğin beh olub-olmadığı barədə şübhə yarandıqda (məsələn, beh barədə yazılı razılaşma tərtib edilməmişdirsə), o avans kimi ödənilmiş hesab olunur.

Beh razılaşmasında olduğu kimi, avans verilməsi haqqında saziş də yazılı formada bağlanmalıdır. Bununla yanaşı, avans verilməsi barədə sazişin tərtib edilməsinə beh sazişindən heç də az diqqətlə yanaşılmamalıdır, çünki behdən fərqli olaraq, avans praktiki olaraq qanunvericiliklə qorunmur. Sualların böyük bir dairəsində tərəflər razılaşmaya nail olsalar və bunu müqavilədə yazılı şəkildə əks etdirsələr, daha az problemlər və maraq toqquşmaları olacaq.

Avans və ya beh: hansı daha sərfəlidir?

Ekspertlərin fikrincə, alıcı üçün ilkin ödənişin daha sərfəli üsulu beh hesab olunur, çünki bu forma əqdin yekun rəsmiləşdirilməsini gözləyərkən onun arxayınçılığına zəmanət verir. Satıcı üçün əgər söhbət  "təmiz satış" dan gedirsə beh sərfəlidir və o, daşınmaz əmlakı pula yönəltmək niyyətindədir. Əks halda avans müqaviləsi hər iki tərəfin müəyyən etdiyi müddət bitdikdən sonra göstərilən məbləğin beh hesab edilməsi şərti ilə bağlanır. Əgər müddətlərə riayət edilmirsə, avans məbləği ya sadəcə qaytarılır, ya da avans sazişinin müddəti uzadılır.